نگاهی شبکه ای به تاب آوری
تجربه های سخت زندگی مثل یک تصادف سخت، تروماهای کودکی، از دست دادن تجربه های سخت زندگی مثل یک تصادف سخت، تروماهای کودکی، از دست دادن خانواده و دوستان، اخراج از کار، ورشکستگی و غیره. میتوانند در بسیاری از افراد سرآغازی بر بروز بیماری های روانشناختی مثل افسردگی و اضطراب باشه. مطالعات نشان داده اند که حدود سی درصد از بیماری های سلامت روان با شروع در بزرگسالی احتمالاً به علت رخدادهای استرس زا در دوران کودکی رخ می دهند.اما این استرس ها و رخدادهای ناخوشایند زندگی در همه ی افراد باعث بروز یا تشدید بیماری نمی شود. مطالعه ای نشان داده است که حدود دو سوم افراد بزرگسال با اینکه حداقل یکی از رویدادهای استرس زای مهم را از سر گذرانده اند، بیماری روان نژندی یا اختلال عملکردى مهمی نداشته اند یا به سرعت سلامت روان خود را بازیافته اند.کلید این تفاوت و این مزیت فوق العاده تاب آوری است.
تاب آوری به معنای حفظ یا توانایی بازیابی سلامت روان بعد از مواجهه با ناملایمات و بحرانهای زندگی است. تاب آوری با نداشتن چالش متفاوت است بلکه به معنای مواجهه با مشکلات با انعطاف پذیری و قدرت است.تاب آوری حتی بی تفاوتی یا حساسیت نداشتن به عوامل استرس زا و چالشهای زندگی نیست. بلکه یک پاسخ عاملانه به استرس است. روانپزشکان و پژوهشگران سلامت روان همواره به دنبال یک درمان مثل یک چسب زخم جادویی برای مواجهه با بحرانها و بلایای زندگی بوده اند. و با وجود مطالعات زیادی که شناخت خوبی از تاب آوری به ما داده است اما تلاشها برای پیدا کردن ژن تاب آوری، شخصیت تاب آور، یا قرص تاب آوری هیچگاه میسر نشده و این نشان می دهد که شناخت ما از تاب آوری هنوز همه ی داستان را شامل نمی شود.
یکی از رویکردهای جدید و جذاب در روانپزشکی و روانشناسی بالینی، نگاه به بیماری های روان به شکل شبکه ای به هم پیوسته از علائم است که با هم در ارتباط اند و به هم تأثیر میگذارند. این رویکرد به این معناست که مثل هر سیستم شبکه ای دیگری، علائم مختلف روانپزشکی با هم در ارتباط اند و فعال شدن یکی می تواند موجب القای علامت یا علائمی دیگر شود. و این ارتباط از روشهای مختلفی مثلا آب مکانیسم بیولوژیک، سایکولوژیک یا از طریق تأثیرات اجتماعی ایجاد میشود.به عنوان مثال نگرانی و اضطراب دائمی میتواند با افزایش دادن سطح هورمونهای استرس باعث اختلال در عملکرد قشر پیش پیشانی، محل کنترل عملکردهای اجرایی، شود و به تبع عملکرد فرد در اجتماع را مختل کند، بازخوردهای منفی مداوم از اجتماع به دنبال عملکرد مختل اجتماعی با مکانیسم های روانشناختی می تواند باعث برآورد منفی از توانایی های کلی فرد شود که این حس ناتوانی موجب ایجاد احساس ضعف وناامیدی (از علائم افسردگی) می شود. اختلال عملکرد اجتماعی همچنین بر اساس مکانیسم های اجتماعی باعث کاهش حمایتهای اجتماعی می شود که این به نوبه خود موجب تقویت احساس اضطراب میشود. در تصویر این شبکه که در اسلاید بعدی میبینید گره چهارم نشان دهنده علائم جسمی فشار روانی، خستگی، درد، و زودرنجی میباشد که از دیگر علائم بیماریهای اضطرابی است.گاه شبکه ای به بیماری های روانپزشکی، علاوه بر اینکه می تواند توضیح جذابی برای نحوه ی شکل گیری بیماری ها و علائم باشد. میتواند ابزاری به محققین و بالینگران حوزه ی سلامت روان بدهد که با استفاده از نتایج علم شبکه، که یک شاخه علمی توسعه یافته و جدی است به شناخت بهتر بیماری های روانپزشکی دست یابند. برای مثال در علم شبکه گفته میشود که شبکه ای که در آن ارتباط بین گره ها محکم باشد و هر گره تاثیر بیشتری بر سایر گره ها در شبکه داشته باشه، آن شبکه نسبت به محرکهای خارجی آسیب پذیرتر است و با وارد کردن سطح خاصی از انرژی به یک شبکه ممکن است سیستم به حالت پایدار جدیدی دست یابد که برای حفظ آن حالت دیگر نیازی به وارد شدن محرکهای خارجی نداشته باشد و در عین حال این سطح پایداری تازه با حالت قبلی سیستم به کلی متفاوت باشد. شکل اسلاید بعد را ببینید.
تاب آوری مفهومی است که به زیبایی در چهارچوب این نگاه شبکه ای قرار می گیرد. با ایجاد رخدادهای سخت و اتفاقات استرس زا تلنگری به شبکه ی علائم زده میشود برای مثال سطح اضطراب و استرس فرد افزایش می یابد در یک فرد این اضطراب به نقص عملکرد اجتماعی، فیدبک معیوب و ایجاد خود کمبینی و افسردگی می انجامد. بیماریهای اضطرابی مثل حالت پایداری از شبکه می باشه که برای ادامهی خود دیگر نیازی به محرک بیرونی ندارد اما باسطح سلامتی هم بسیار متفاوت است. اما یک فرد با تاب آوری بهتر تأثیر کمتری از این رخداد خواهد گرفت.
نگاه شبکه ای به بیماری های روانپزشکی، علاوه بر اینکه می تواند توضیح جذابی برای نحوه ی شکل گیری بیماری ها و علائم باشد. میتواند ابزاری به محققین و بالینگران حوزه ی سلامت روان بدهد که با استفاده از نتایج علم شبکه، که یک شاخه علمی توسعه یافته و جدی است به شناخت بهتر بیماری های روانپزشکی دست یابند. برای مثال در علم شبکه گفته میشود که شبکه ای که در آن ارتباط بین گره ها محکم باشد و هر گره تاثیر بیشتری بر سایر گره ها در شبکه داشته باشه، آن شبکه نسبت به محرکهای خارجی آسیب پذیرتر است و با وارد کردن سطح خاصی از انرژی به یک شبکه ممکن است سیستم به حالت پایدار جدیدی دست یابد که برای حفظ آن حالت دیگر نیازی به وارد شدن محرکهای خارجی نداشته باشد و در عین حال این سطح پایداری تازه با حالت قبلی سیستم به کلی متفاوت باشد. شکل اسلاید بعد را ببینید.
تاب آوری مفهومی است که به زیبایی در چهارچوب این نگاه شبکه ای قرار می گیرد. با ایجاد رخدادهای سخت و اتفاقات استرس زا تلنگری به شبکه ی علائم زده میشود برای مثال سطح اضطراب و استرس فرد افزایش می یابد در یک فرد این اضطراب به نقص عملکرد اجتماعی، فیدبک معیوب و ایجاد خود کمبینی و افسردگی می انجامد. بیماریهای اضطرابی مثل حالت پایداری از شبکه می باشه که برای ادامهی خود دیگر نیازی به محرک بیرونی ندارد اما باسطح سلامتی هم بسیار متفاوت است. اما یک فرد با تاب آوری بهتر تأثیر کمتری از این رخداد خواهد گرفت.
- نویسنده: دکترمهرناز حسین زاده